• خانه تاریخی ملک

    خانه تاریخی ملک مشهد ،محله ارگ ،مناطق قدیمی مشهد،بافت تاریخی مشهد،قدیمی ترین محله های مشهد

مشهد>گردشگری تاریخی>خانه های تاریخی

خانه های تاریخی شهر مشهد :

Historic houses

خانه:

  • در گذشته به اتاق،خانه می گفتند و اتاق را وثاق و… می نامیدند
  • اولین خانه های ساخته شده در ایران حدود ده هزار سال پیش بودند
  • مصالح استفاده شده در ساخت این بنا ها گل و سنگ بوده است

انواع خانه های ایرانی :

  • اعیانی درونگرا با دو بخش اندرونی و بیرونی(در مشهد نداریم)
  • چهار صفه(در مشهد نداریم)
  • درونگرا یک بخشی
  • برونگرا
  • نقشه متفرقه

عناصر خانه های ایرانی:

سردر،هشتی،حیاط(میانسرا)،ایوان،اتاق ها

خانه های تاریخی شهر مشهد:

  • تعداد خانه ها در سال 1257ه.ش 9581 باب بوده است که با توسعه شهر در سال 1291ه.ش به سی هزار باب خانه افزایش می یابد
  • با طرح توسعه اطراف حرم و طرح های دیگر بسیاری از خانه های تاریخی تخریب گردیدند
  • نیاز به فضاهای خدماتی در پیرامون و نزدیک حرم سبب نوسازی بافت اطراف و تخریب خانه های تاریخی گردیده است
  • اکنون از هزاران خانه ای که در محدوده قدیمی شهر بودند تعداد انگشت شماری باقیمانده اند
  •  خانه های تاریخی باقیمانده متعلق به دو دوره تاریخی قاجار و پهلوی میباشند 
  • برخی از خانه های تاریخی بازسازی شده اند مانند خانه داروغه،توکلی،ملک و..بعضی نیز در حال تخریب و بلا تکلیف میباشند 

اشنایی بیشتر با طراحی،عناصر سازنده وساختار خانه های تاریخی مشهد:

  عوامل موثر در متفاوت بودن طراحی خانه ها:

  • زمان ساخت بنا
  • وضعیت اقتصادی صاحب بنا
  • امکانات و مصالح در دسترس 
  •  ابعاد زمین،
  • جنبه های کارکردی بنا
  • نحوه قرار گیری فضاهای مورد نیاز
  • ترکیب این فضاها برای راحتی ساکنان
  • تنوع و تزئین برای در امدن از یکنواختی 

معماری درونگرا:

  • درونگرا به معنای تودار بودن است
  • در معماری ایرانی در نمای بیرونی ان و در گذر های پر پیچ و خم چیزی جز خشت و گل دیده نمیشود
  • ولی در داخل دنیایی از زیبایی دارد که به ان درونگرا میگویند،حیاط در این خانه ها نقش مهمی دارد،

ویژگی های خانه های درونگرا:

نداشتن ارتباط بصری مستقیم فضاهای داخل با فضاهای شهری بیرون،فضاهای مختلف را عنصری مانند حیاط یا صفه های سرپوشیده سازماندهی میکند و بازشوها و روزن ها به طرف این عناصر باز میشود

خانه های یک بخشی درونگرا:

  • به شیوه ساده تر و ابعاد کوچکتر از خانه های اعیانی درونگرا ساخته میشوند
  • فضاهای مختلف پیرامون حیاط شکل میگرفتند
  • فضای مجزایی مانند خانه های اعیانی برای مهمان وجود ندارد
  • طراحی مانند بخش اندرونی خانه های اعیانی درونگرا است

 اکثر خانه های تاریخی مشهد درونگرا میباشند مانند خانه های تاریخی داروغه،توکلی،پریشانی،اکبرزاده،طلایی و…

انواع پیمون خانه های ایرانی :

پیمون بزرگ،پیمون کوچک،خرده پیمون

پیمون بزرگ:

شکل حیاط در این نوع از خانه ها از تناسب طلایی بدست می اید،ابعاد ان 48.48 است ،ابعاد پنجره ها یک گز تا دو گز و دو گره بوده است(در مشهد نداریم)

پیمون کوچک:

  • ارزان و راحت است ،حیاط را با تناسب طلایی میگرفتند 
  • ابعاد ان 32.32متر بوده است،ترکیب ان شبیه پیمون بزرگ بوده است
  • وسط ان دو سه دری و یک پنج دری قرار میگرفتند
  • اتاق میهمان در بیرون خانه میباشد،ابعاد درب و پنجره چهارده الی شانزده گره است

خرده پیمون:

خانه کوچک و درویشانه است ،2تا 3 اتاق دارد ،دارای اندرونی و بیرونی است،ورودی بیرونی و اندرونی ان جدا است،عرض درها 92 سانت بوده است

خانه های تاریخی مشهد:

با پیمون های کوچک و خرده پیمون با “تغییراتی که مختص جغرافیای شهر” است ساخته شده اند 

دارای شکل و پلانی مستطیل شکل هستند

خانه تاریخی

مصالح بنا:

  • خشت،اجر،چوب،کاشی،گچ،اهک،فلز مصالح به کار رفته هستند
  • مصالح به کار رفته در جسم دیوارها عمدتا از اجر است
  • دیوارهای باربر ضخیم بودند
  • استفاده از مصالح با ظرفیت حرارتی بالا باعث میشود گرمای محیط پیرامون بنا با مدت زمان تاخیری بیشتری از بدنه دیوار عبور کرده و به فضاهای داخلی راه یابد
  • کالبد بیرونی بنا ساده بوده است
  • دارای سقف های شیروانی با جنسی از ورق فلزی 
  • تقارن در نما به کار رفته است 
  • در لبه های بام گلویی هایی به صورت ریتمی به کار رفته است 
  • نمای کار شده از زیر بام شروع میشود با کنگره ها و دندانه موشی هایی که توسط اجر ایجاد شده اند 
  • تزئینات اجری از نوع مهری،قالبی با کاشی کاری به سبک معقلی که از ترکیب اجر با کاشی هایی به رنگ زرد،ابی،سورمه ای ایجاد شده اند 
  • تزئینات در بدنه خانه هایی که در خیابان های اصلی ساخته شده اند بیشتر از تزئینات خانه هایی است که در کوچه های فرعی قرار دارند
  • در نما ستون های اجری به کار رفته است 
  • خانه هایی که در حاشیه خیابان های اصلی مانند بالا خیابان قرار دارند در نمای بیرونی دارای ایوان هستند 
  • در بالای درب ورودی برخی خانه ها کتیبه هایی با مزمون ایات قرانی قرار دارد 
  • در نمای بیرونی ناودانی های فلزی روکاری دیده میشود که تا روی زمین پایین امده اند در قسمت بالای این ناودانی ها برخی دارای تزئینات میباشند این ناودانی ها برخی روی ستون های اجری و برخی نیز در کنار این ستون ها تا پایین امده است 

سردرب:

  • شاخص ترین عنصر نمای بیرونی است (کالبد بیرونی بنا ساده بوده است)
  • در برخی خانه ها با طاق نماهای نماسازی شده و با پوشش نیم گنبدی با تزئینات گچبری،اجری و کاشی
  • تزئینات سردرب ها اجری با کاشی های زرد و لاجورذی که به صورت معقلی تزئین گردیده اند
  • در اکثر خانه ها در سردب کتیبه ای از ایه های قرانی استفاده شده است
  • خانه تاریخی خیابان جم


    خانه تاریخی محله سراب


    سردرب خانه تاریخی کوچه مادر شاهی


    سردرب خانه تاریخی کوچه بازارچه سراب

    خیابان امام خمینی

خیابان امام خمینی

درب ها:

  • درب ورودی از جنس چوب است و همچنین دارای چهارچوبی نیز از جنس چوب میباشد
  • درب ها دو لنگه(دولته) با قاب مستطیل شکل میباشند
  • دارای کلون و دو عنصر فلزی حلقه ای و چکش مانند که بر روی درب ها جای داشته است
  • حلقه برای درب زدن زنان و کوبه یا چکش برای درب زدن مردان بوده است
  • به جهت بهره گیری از پتانسیل حرارتی تمامی خانه های ساخته شده در این دوره پایین تر از سطح پیاده رو ها میباشند و پله میخورند و دسترسی از بیرون به داخل حیاط بعد از پایین رفتن از پله ها و با عبور از راهرویی میسر میشود که به عنوان فیلتر قرار داده شده است 
  • دسترسی از حیاط به فضای داخلی با استفاده از هشتی و دالان میسر میشود

هشتی:

  • بعد از درب ورودی وارد هشتی یا کریاس میشدند
  • منظور از هشتی قسمتی که از فضاهای داخلی بیرون امده و تنها جایی است که با بیرون خانه ارتباط دارد
  • اما مفهوم هشت عدد هشت نیست و هشتی ها گاهی به شکل مربع و دیگر اشکال نیز بودند
  • هرچند در بیشتر مواقع شکل ان هشت ضلعی است
  • این فضا و راهروهای پیچ در پیچ منتهی به حیاط های اندرونی و بیرونی مانع دید افراد غریبه به داخل حریم خانه میشده است
  • ایجاد مکث، تقسیم فضایی و فضایی جهت انتظار از عملکرد های دیگر هشتی است
  • انواع هشت ضلعی هایی که در هشتی خانه استفاده میشود:هشت گوش کامل،هشت و نیم هشت،نگینی،کشکولی

خانه تاریخی

حیاط یا میانسرا:

  • یکی از عناصر مهم خانه های سنتی ایران به ویژه در انواع درون گرا حیاط است
  • حیاط در کنار کارکردهای اصلی ارتباطی و فضاسازی در بسیاری از مناطق نقش باغ را بر عهده دارد
  • حیاط بخش روباز خانه که در میان سرا جای دارد و اتاق های گوناگون گرداگرد ان ساخته شده و رو به حیاط باز میشود
  • در قسمت شمالی میانسرا یورت های افتاب رو مستقر است و در جنوب که پر سایه است بخش تابستانی قرار دارد
  • در شرق یورت های کم اهمیت و انبار و غربال جایگزین می گردد این فضاها بیشتر از سقف نور میگیرند و کمتر در و روزن به میانسرا دارند در برخی موارد اختصاص به ناگونیایی زمین نیز دارد
  •  برخی از خانه ها دارای زیرزمین برای روزهای گرم تابستان بوده اند که درب ان از حیاط بودند
  • بناهای حیاط دار در ایران قدمتی هشت هزار ساله دارند
  • حیاط ها مستطیل شکل و در میانه ان حوضی کشیده و پیرامون ان باغچه قرار دارد

موارد استفاده از حیاط:

وحدت دهنده چند عنصر،ارتباط دهنده چند فضا،برای ایجاد محیطی سرسبز و با نشاط،هواکش برای گذر جریان های باد،عنصری برای سازماندهی فضاهای مختلف،حریمی امن و ارام برای اسایش خانواده

نحوه قرار گیری بخش های مختلف خانه:

  • فضاهای مهم در جبهه اصلی بنا و ضلع مقابل ان قرار میگرفتند(تابستان نشین،زمستان نشین)
  • در ضلع شرقی و غربی بنا فضاهای خدماتی قرار میگرفت
  • در قرار گیری فضاهای مختلف معماری تلاش میشد اصل تقارن و قرینه سازی رعایت شود
  • نمونه این تقسیمات داخلی و قرار گیری بخش های مختلف را میتوان در خانه داروغه مشاهده کرد

خانه تاریخی

  •  مشهد چون در منطقه گرم واقع شده است بازشوهای سطوح بیرونی و رو به معابر در حداقل ممکن است
  • کم بودن بازشوهای سطوح بیرون سبب میشود فضاهای داخلی کمتر تحت شرایط حاد جوی پیرامون بنا قرار گیرد
  • بیشترین سطوح بازشوها و پنجره ها رو به محدوده حفاظت شده حیاط مرکزی است
  • پنجره ها از جنس چوب میباشند
  • فرم پنجره ها مستطیل شکل و ارتفاع پنجره ها از عرض انها بیشتر است بالای پنجره ها تزئیناتی انجام شده است 

غالبا خانه ها به بیرون دید و منظر نداشتند به غیر از خانه هایی که در حاشیه خیابان های اصلی واقع بودند و دارای ایوان و پنجره هایی در جداره بیرونی هستند 

در ورود از بیرون از خانه به داخل خانه با توجه به پائین بودن خانه نسبت به سطح معابر پله هایی تعبیه شده است و همچنین در داخل حیاط در وسط و یا از کناره ها پلکانی برای ورود به فضای داخلی تعبیه شده است 

ایوان:

  • ایوان فضای نیمه باز است که در نمای اصلی بنا و به اشکال مختلف ظاهر میشود
  • متداولترین شکل ایوان فضای طاقدار عمیقی که در مرکز نما ساخته شده است
  • شکل دیگر ایوان در خانه های برون گرا دیده میشود که در نمای اصلی و در چند جبهه بنا ساخته میشود پوشش ان به صورت طاقی یا مسطح تیر پوش است
  • ایوان با ایجاد فضایی حائل بین فضای سرپوشیده و روباز مانع از تابش مستقیم افتاب و بارندگی و نفوذ انها به داخل اتاق ها میگردد
  • از خانه های ایوان دار میتوان به خانه داروغه،خانه داوودی اشاره کرد 

ایوان خانه تاریخی داوودی

تابش بند،ارسی،خرک پوش:

  • برای جلوگیری از تابش افتاب ازپنام های افقی و عمودی استفاده میکردند
  • تابش بند یا تووش بند یا افتاب شکن تیغه هایی به عرض 6-15 سانتی متر است که گاهی ارتفاع ان به پنج متر هم میرسد و باکمک گچ ونی ان را میساختند
  • معمولا در بالای در و پنجره ها کلافی میکشیدند که در واقع تابش بند افقی بود و بر روی ان گلجام قرار میگرفت
  • حاشیه گلجام نقش گل و بوته داشته است و وسط ان را جام میکردند بالای ان نیز خرک پوش میشده است که به وسیله گچ عمل می امده است
  • ارسی(یعنی گشاده و باز) برای جلوگیری از گرما این عنصر بعد ها شکل دیگری به خود گرفته است و در بالای ان با یک عنصر نیم دایره و یا چهار گوش قرار گرفته است

راهرو:

  • برای وارد شدن به فضاهای مختلف از جمله فضای مهمانی و اندرونی میبایست از راهروهایی عبور کنند
  •  راهروهای دارای پیچ و خم را دالان میگفتند راهروی سرپوشیده بزرگ را نیز دالان میگفتند
  • دو طرف سه دری ها در برخی از خانه ها نیز راهرو قرار میگرفت
  • اگر دو طرف تالار راهروها کمی پهن تر باشند ان را تخت گاه گویند

خانه تاریخی توکلی قاجار

اتاق ها:

  • ابعاد اتاق ها و موقعیت قرار گرفتن انها بر اساس ارزش و جایگاهی که دارند متفاوت است
  • اتاق های نشیمن و خواب معمولا سه دری و پنج دری بودند
  • اتاق ها یا به صورت مستقیم و از طریق ایوان ها با حیاط مرتبط بودند و یا از طریق راهروو کفشکن ها
  • نورگیری اتاق ها متفاوت بوده است در متداولترین شکل از طریق ارسی،پنجره ها،روزنه های بالای درگاه روشنایی لازم تامین میشد و در مواردی از سقف اتاق ها نور میگرفت

اتاق های سه دری:

اتاق خواب بوده است،ابعاد ان انسانی،در پشت ان پستویی همراه با گنجه ای عمیق در دار جای داشته است ارتفاع طاقچه پایینی1.66 سانتی متر و ارتفاع طاقچه بالا دو گز بوده است

اتاق پنج دری:

اتاق مهمان و نشیمن بوده است و دسترسی به ان از طریق راهرو و کفشکن های کناری صورت میگرفته است ،طاقچه ها و رف ها ،بخاری دیواری و محل هایی برای قرار دادن چراغ تعبیه میکردند

پوشش سقف اتاق ها با توجه به مناطق مختلف جغرافیایی از نوع طاق کم عمق و یا مسطح تیر پوش و در مواردی گنبدی بود

پوشش در خانه های تاریخی مشهد تیرپوش بوده است

گچبری و گچ کاری و رنگ تزئینات داخلی هستند 

 نور به صورت مصنوعی و همچنین طبیعی از طریق پنجره ها و باز شوهای رو به حیاط و ایوان تامین شده است 

خانه هایی که از دوره پهلوی باقی مانده اند دارای پشت بام شیروانی با پوشش ورقه های فلزی میباشند در داخل سقف کاذب زده شده است

منابع:

1-غلامحسین معماریان،”معماری ایرانی”

2-محمد کریم پیرنیا،”معماری اسلامی”

3-اکبر زرگر،”درامدی بر شناخت معماری روستایی ایران”

4-غلامحسین معماریان،”اشنایی با معماری مسکونی ایران،گونه شناسی درونگرا و برونگرا”

5-مرتضی فرح بخش،فیروز حناچی،معصومه غنایی،” گونه شناسی خانه های تاریخی بافت قدیم شهر مشهد”

6-محمدعلی صدرالمتالهین لاهیجانی”تاریخ و جغرافیای شهر مشهد”،تصحیح:محمد رضا قصابیان

7-گنجنامه خانه های: اصفهان،کاشان ،یزد

8-مجله هنر و معماری

9-مجتبی لطفی،”عکاس و پژوهشگر”

لذت یک سفر خوش و خاطره انگیز:

پارک ابی ایرانیان

پارک های ابی :  

برای اشنایی بیشتر با پارک های ابی شهر مشهد کلیک بفرمائید

الماس شهر

 شهر بازی ها :

برای اشنایی بیشتر با شهر بازی های شهر مشهد کلیک بفرمائید

پارک گلها

پارک ها و بوستانها :

برای اشنایی بیشتر با پارک ها و بوستان های شهر مشهد کلیک بفرمائید

غذاهای معروف

غذاهای معروف :  

برای اشنایی بیشتر با غذاهای معروف و محلی شهر مشهد کلیک بفرمائید

مراکز خرید شهر مشهد:

یکی از اصلی ترین برنامه های تفریحی مسافران شهر مشهد به غیر از رفتن و گشت و گذار در مناطق ییلاقی اطراف مشهد گردش کردن و خرید در بازار ها،پاساژها و مراکز خرید میباشد برای اشنایی بیشتر با بازار های شهر مشهد

سوغاتی های شهر مشهد:

ادویه جات سوغات شهر مشهد،معرفی کامل شهرستان مشهد

نبات،زرشک،زعفران،نخود،کشمش،انگشترهای عقیق و فیروزه،سجاده،مهر،تسبیح،عطر،ظروف سنگی و برخی از خشکبار مانند برگه زردالو و…سوغاتی های شهر مشهد میباشندبرای اشنایی بیشتر با سوغات  شهر مشهد

تقویم رویدادهای گردشگری استان خراسان رضوی:

این رویدادها در 42 روستا،16 بخش،28 شهرستان،28 اقامت گاه بوم گردی و چادر سیاه،10 مکان تاریخی،13 بوستان،13 مجموعه تاریخی و هشت پایگاه پژوهشی برگزار خواهد شد(منبع :سایت وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان خراسان رضوی)

شاهنامه خوانی

نام رویداد شکل برگذاری تاریخ رویداد
جشن نوروزگاهجشنواره استانی ایام نوروز
جشنواره تیرگانجشنواره محلیاواسط خردادماه
جشن سدهجشنواره محلیاخر اذر ماه
جشن شب یلداجشنواره محلیابان ماه
جشنواره بازی های بومی محلیجشنواره محلی ایام نوروز
جشن روز روستاجشن استانی اول و سیزده فروردین
کشتی چوخهجشنواره استانی فروردین ماه
جشنواره غذاهای سنتیجشن محلیابان ماه
جشن سمنو پزانجشن محلیدیماه
مراسم ایینی بلغور پزانجشن محلیاواسط اردیبهشت ماه
جشن حلیم پزانجشن محلیاواسط اردیبهشت ماه
جشنواره پخت نان محلیجشن محلیخرداد ماه
جشنواره شیر دوشانجشن محلیاواخر فروردین
جشنواره شکوفه های البالوجشن استانی اواخر اردیبهشت ماه
جشنواره شکوفه های گیلاسجشن محلیاواخر اردیبهشت ماه
جشنواره گل غلطانجشن محلیاواخر اردیبهشت ماه
جشنواره موسیقی سنتیجشن محلیابان ماه
جشنواره پرواز بادبادکهاجشن محلیاواسط اردیبهشت
هفته فرهنگی کلات جشن محلی اواسط اردیبهشت ماه
مسابقه دوچرخه سواری چشمه سبزجشن محلی
جشن شیشلیک شاندیزجشن محلیاواسط مرداد ماه
جشن بستنی طرقبهجشن محلیاواسط تیر ماه
جشن خرمنجشن محلی9 و10 خرداد
جشنواره ریواسجشن محلیشهریور ماه
جشن شکوفه بادامجشن محلیاوایل فروردین
جشنواره تاک پلوجشن محلیاواخر فروردین
جشن برداشت نعناجشن محلیاردیبهشت ماه
جشن برداشت الوجشن محلیشهریور ماه
جشن برداشت انگورجشن محلیشهریور ماه
جشن برداشت پستهجشن محلیاواسط مرداد ماه
جشن برداشت گردوجشن محلیمرداد ماه
جشن برداشت انارجشن محلیاوایل مهر ماه
جشن زعفرانجشن محلی اواخر ابانماه
جشنواره شاتوتجشن محلی اواسط خرداد
جشن گیاهان داروییجشن محلی 27 مرداد ماه
جشنواره گردشگری خوافجشنواره استانیاوایل مهرماه
مراسم اربعینایام اربعین

لذت یک سفر خوش و خاطره انگیز:

پارک ابی ایرانیان

پارک های ابی :  

از اصلی ترین برنامه های تفریحی مسافران شهر مشهد گشت و گذار در مناطق ییلاقی،خوردن غذاهای معروف در رستوران ها، خرید کردن از بازار ها ،رفتن به پارک های ابی،گردش کردن در پارک های شهری و استفاده از وسایل متعدد شهر بازی های شهر مشهد میباشد…ادامه مطلب 

باغ گلها بلوار معلم،پارک ها و بوستانهای شهر مشهد،جاذبه های گردشگری شهر مشهد،دیدنی های شهر مشهد

پارک ها و بوستانها :

مهمترین انگیزه های مراجعه به پارکها پر کردن اوقات فراغت،استراحت،ارامش،پیک نیک،سرگرمی و بازی میباشد در مشهد پارک ها و بوستان های متنوعی جهت رسیدن به این اهداف وجود دارد پارک های موضوعی نیز وجود دارند که علاوه بر پر کردن اوغات فراغت با اهدافی مانند اموزش و ….بنا شده اند مانند بوستان دانش …..

اش محلی مشهد

غذاهای معروف :  

مشهدبه شهر غذا شهرت دارد دارای بیشترین واحد در حوضه صنفی رستوران داران در بین شهر های ایران (850 واحد) است دارای بهترین و با کیفیت ترین غذا ها و رستوران ها میباشد دارای غذای ثبت ملی شده (شیشلیک) است دارای غذاخوری های ارائه دهنده غذاهای سنتی و محلی میباشدادامه مطلب 

الماس شرق

 شهر بازی ها :

از اصلی ترین برنامه های تفریحی مسافران شهر مشهد گشت و گذار در مناطق ییلاقی،خوردن غذاهای معروف در رستوران ها، خرید کردن از بازار ها ،رفتن به پارک های ابی،گردش کردن در پارک های شهری و استفاده از وسایل متعدد شهر بازی های شهر مشهد میباشد…ادامه مطلب 

خاص ترین ها:

این موارد هر کدام از بابت موضوعی خاص هستند مثلا تاریخ یا شکل و… که به نظرم  برای گردشگران محترم جذابیت داشته باشد

قلعه عماد

بین روستاهای ال،پنمنه،کلاته عرب در مسیر تاریخی توس به کلات بر بالای کوهی به ارتفاع نزدیک 3000 متر بقایای قلعه ای تاریخی به سبک قلعه های اسماعیلیان قرار دارد این قلعه از سه طرف پرتگاه است و فقط از یک طرف میتوان به داخل ان راه یافت از این قلعه در متون تاریخی یاد شده است امروزه از بقایای این دژ استحکامی دیوارها،برج ها و حوضی ساروجی بر جا مانده است این قلعه از سده نهم هجری مورد استفاده حکام تیموری بوده است و تا زمان صفویه رونق داشته است

منابع:1):اطلاعات شخصی 2):مشهد تالیف معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری مشهد

سنگ نگاره های پرنواز

دشت باستانی توس به دلیل اقلیم مساعد،وجود مراتع و چشمه های فراوان هزاران سال مسکن و موطن اقوام گوناگون بوده است باستان شناسان دلایل متعددی را عنوان کرده اند که نشان دهنده این قدمت میباشد ازجمله این دلایل میتوان به وجود ابزار های سنگی اشاره کرد. در سالهای 1354،1353 یک هیات مشترک از دیرین شناسان ایرانی و فرانسوی در بررسی اطراف روستای ابروان در فاصله چهل کیلومتری شرق مشهد موفق به کشف 60 عدد ابزار سنگی گردیدند که قدمت این مجموعه به هزاران سال قبل برمی گردد و قدیمی ترین نشانه ابزار سازی در ایران است از دیگر دلایل وجود تپه نادری در جنوب شهر میباشد که موید زیستگاه از هزاره پنجم پیش از میلاد است و پیشرفت و تکامل فرهنگی این منطقه را نشان می دهد. به دلیل اقامت دراز مدت پارت ها در شمال خراسان و استقلال نسبی ان اقوام ناحیه مشهد رونق و ابادانی خود را داشته است. از هزاره اول پیش از میلاد نیز چهار محوطه تاریخی در مشهد توسط باستان شناسان شناسایی شده است. از دلایل دیگر میتوان به وجود اسامی که برگرفته از تاریخ پیش اسلام ایران است اشاره کرد مانند مغان،گوش،بهره،ال و… اما افزون بر این دلایل که عنوان شد در اطراف مشهد سنگ نگاره های بسیاری وجود دارد با نقش های حیوانات،انسان های شکارچی و ایین های سنتی که قدمت این نقوش به دوران نوسنگی بر میگردد مکان بعضی از این سنگ نگاره ها بعضا در ارتفاعات میباشد و بنا به گفته کارشناسان چند کلونی سنگ نگاره در ایران وجود دارد که یکی از انها در شهرستان مشهد و دشت توس واقع است.بیشترین تصویری که در این سنگ نگاره ها به چشم می خورد متعلق به بز کوهی است 

کتیبه خانتاشی

کتیبه سنگی خانتاشی در دره ال است که در ماه صفر 916 هجری قمری برابر با 1510 میلادی به امر سر سلسله ازبکهای شیبانی، ابوالفتح محمد شیبانی خان مشهور به شیبک خان بر روی صخره ای در دره ال نوشته شده است و حاوی شرح فتوحات وی و ادعاهایش مبنی بر خلیفه الرحمن بودن اوست همچنین یاداور شده که معماران وی مشغول بازسازی و عمران شهر توس یا یادگار خانی بوده اند (ظاهرا ان قسمت از باره شهر توس در دروازه شرقی مرو که مرمت شده بنا بر همین فرمان بوده است)منظور از یادگار خانی نام ابداعی شیبک خان برای شهر حماسی توس بوده است چون خواسته با این نام جدید یادگاری از خود باقی بگذارد شیبک خان چند ماه بعد از تحریر این کتیبه به دست شاه اسماعیل صفوی کشته شد اما کتیبه اش تا کنون در دره ال بر جا مانده است 

میل روستای اخنگان

در منطقه فرهنگی تاریخی توس و بعد از روستای توس که در 25 کیلومتری شهر مشهد(فاصله از پارک ملت) قرار دارد با عبور از روستاهای شوراب،حسن اباد به روستای تاریخی اخنگان میرسیم در ابتدای روستا برج مقبره ای قرار دارد به نام برج یا میل اخنگان نمونه این برج در شهر های دیگر مانند کاشمر و …وجود دارد ولی این گونه بناها با این تزیینات ریشه در ترکستان دارد و مشهورترین انها گورمیر است میل اخنگان بنایی است اجری که از داخل هشت گوشه و از خارج مدور است در داخل بنا نقش و نگاری دیده نمیشود ولی درخارج دبوار ،نیم ستون ها و بام با کاشی هایی به رنگ لاجوردی،ابی فیروزه ای تزیین شده است این بنا احتمالا متعلق به بانویی است که در دوره تیموری درگذشته است برخی معتقد هستند ارامگاه متعلق به گوهرتاج خواهر گوهر شاد اغا میباشد ….

منابع:1):اطلاعات شخصی2):اثار ایران تالیف اندره گدار،یدا گدار،ماکسیم سیرو

چهار طاقی باز هور

چهار طاقی بازه هور بنایی چهار ضلعی است که گنبدی بروی ان قرار دارد. این بنا در گذشته به عناصر معماری دیگری در ضلع شرقی متصل بوده است.بنا مربوط به دوره ساسانی و به قرن سوم میلادی تعلق داشته است این بنا در مسیر تاریخی مشهد به زاوه(تربت حیدریه) و 75 کیلومتری مشهد و به فاصله چند کیلومتر بعد از خانه های روستای رباط سفید در راه روستای اسد اباد قرار دارد کاربری این بنا به گفته برخی اتشگاه بوده است و به نام اتشکده بازه هور ان را میشناسند ولی برخی پژوهشگران ان را در زمره چهارطاقی های گاه شماری و محاسبه نجومی در معماری ایران باستان میدانند و برخی نیز مانند اندره گدار علاوه بر این که ان را بنایی مذهبی نمیداند این بنا را به عنوان یکی از ملحقات دو بنای قلعه دختر و قلعه پسر که بر گردنه کوه مجاور قرار دارند به شمار می اورد نام بازه هور به معنای دره خورشید اشاره ای به محل استقرار ان دارد .در غرب روستای رباط سفید روستایی با نام بازه هور نیز وجود دارد 

منابع:

ا):اثار ایران تالیف اندره گدار،یداگدار،ماکسیم سیرو2):مشهد تالیف معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری مشهد3):اطلاعات شخصی 

نقاشی های سقف حمام مهدی قلی بیگ

در زمان مرمت بنای تاریخی حمام مهدی قلی بیگ مشخص گردید سقف و دیوارها در مجموع از 28 لایه تشکیل شده است که پس از لایه برداری بخشی از جداره سیزده لایه نقاشی هویدا گردید نقاشی های لایه سیزدهم این بنا مربوط به اواخر دوره قاجار میباشد و موضوع ان اساطیری،حماسی،داستانهای عاشقانه و داستانهای مردمی برگرفته از اعتقادات و باورهای مردمی که نسل به نسل و سینه به سینه در میان عوام نقل شده است میباشد مانند داستان نبرد امیر ارسلان نامدار با فولاد زره ،نبرد شیرویه با سرهنگ ،فرامرزپسر رستم، درسقف حمام داستانهایی از تغییر وضع لباس ایرانیان و ورود تکنولوژی به ایران نیز دیده میشود…. 

“مرغی دیدم نشسته بر باره طوس        در پیش نهاده کله کیکاووس “

“با کله همی گفت که افسوس افسوس    کو بانگ جرسها و کجا ناله کوس؟”

                                                                            خیام 

حصار تاریخی توس

باروی نیمه ویران طابران توس (در حال بازسازی)به طول هفت کیلومتر و به ارتفاع 12 متر و عرض قسمت پایین 6 متر و عرض در قسمت بالا 2.5 متر دورتا دور شهر تاریخی توس به مساحت 360 هکتار را دربرگرفته است این بارو از گل رس ورز داده به شکل تقریبی دایره ساخته شده است و در گذشته دارای 106 نیم برج و چهار دروازه به نام های رزان،رودبار،مرو،نیشابور بوده است شهر طابران توس دست کم از سده چهارم هجری و حکومت ابومنصور محمدبن عبد الرزاق طوسی حاکم توس دارای باره بوده است از ان پس اولین بار غزها در قرن ششم هجری و بعد مغولها در سده هفتم هجری و پس از ان میرانشاه پسر تیمور در قرن هشتم هجری به ان صدمه زده است و در اخرین مرحله با حمله شیبگ خان انچه از توس باقی مانده بود ویران گشت

منابع:

سازمان میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان مشهد 

هارونیه

بنای هارونیه در شهر تابران توس،جنوب ارامگاه فردوسی و همچنین جنوب کهندژ که مرکز خلافت و سکونت حکام در توس بوده قرار دارد این بنا خانقاه یا ارامگاهی متعلق به قرن هشتم هجری میباشد که بعد از حمله مغول ساخته شده است و به اشتباه ارامگاه هارون الرشید نامیده میشود مقبره هارون الرشید درحرم قرار دارد نام هارونیه ازاوایل قرن چهاردهم روی این بنا گذارده شده است در قسمت جنوبی مجموعه هارونیه مسجد و مدرسه ای متعلق به دوره سلجوقی قرار دارد این بنا که اجری بوده با ستون های مدور و چند کف اجری در مرکز شهر تابران توس و جنوب هارونیه کشف گردید این بنا دارای شبستان ستوندار،حیاط مرکزی و رواقی بر گرداگرد ان است کاربری ان در  ابتدا مسجد بوده و بعدها به بخشی از نظامیه ها یا همان مدارس دوران سلجوقی تبدیل شده است

بقایای جاده ابریشم

در جنوب شهر مشهد و نزدیک روستای شریف اباد بقایای جاده سنگ فرش شده ای وجود دارد که در گذشته راهی مواصلاتی و کاروان رو بوده است و مسافرانی که قصد سفر به توس یا به نیشابور را داشتند از این مسیر رفت و امد میکردند این مسیر خود بخشی از راهی بوده که چین را به اروپا متصل میکرده و به جاده ابریشم معروف است. قسمتی از این راه که سنگ فرش شده است در زمان یکی از حاکمان مشهد در اواخر دوره قاجار انجام گرفته است 

دره سیستان

دره سیستان

برای اشنایی بیشتر با دره سیستان کلیک بفرمائید

دره انجیر روستای ال

دره انجیر

برای اشنایی بیشتر با دره انجیر کلیک بفرمائید

روستای فرخد

کاشت گل گلاب

برای اشنایی بیشتر با روستای فرخد کلیک بفرمائید

خاص ترین ها:

در این قسمت سعی کردیم از بین جاذبه های گردشگری شهر مشهد تعدادی را جدا معرفی کنیم این موارد هر کدام از بابت موضوعی خاص هستند مثلا تاریخ یا شکل و… که به نظرم  برای گردشگران محترم جذابیت داشته باشد

  • سنگ نگاره ها

    سنگ نگاره پرنواز،سنگ نگاره های طرقبه شاندیز،
  • چهارطاقی بازه هور

    چهار طاقی بازه هور،اتشکده مشهد،جاذبه های تاریخی فرهنگی شهر مشهد،جاهای دیدنی مشهد
  • کتیبه خانتاشی

    کتیبه سنگی خانتاشی،اثار تاریخی فرهنگی شهر مشهد
  • چاپارخانه صفی اباد

    چاپار خانه صفی اباد،اثار تاریخی فرهنگی شهر مشهد
  • بقایای جاده ابریشم

    جاده سنگ فرش شده شریف اباد در راه تاریخی توس به نیشابور،حوالی رودخانه طرق
  • حصار تاریخی توس

    برج و باروی شهر تاریخی توس،جاذبه های تاریخی فرهنگی شهر مشهد،جاهای دیدنی مشهد
  • نقاشی های سقف حمام مهدی قلی بیگ

    نقاشی های سقف حمام مهدی قلی بیگ
  • قلعه ماد(عماد)

    قله قلعه عماد،کوه های اطراف مشهد،جاهای دیدنی مشهد،تفرجگاه های مشهد،تفریگاه های مشهد،کوهنوردی

قلعه عماد

بین روستاهای ال،پنمنه،کلاته عرب در مسیر تاریخی توس به کلات بر بالای کوهی به ارتفاع نزدیک 3000 متر بقایای قلعه ای تاریخی به سبک قلعه های اسماعیلیان قرار دارد این قلعه از سه طرف پرتگاه است و فقط از یک طرف میتوان به داخل ان راه یافت از این قلعه در متون تاریخی یاد شده است امروزه از بقایای این دژ استحکامی دیوارها،برج ها و حوضی ساروجی بر جا مانده است این قلعه از سده نهم هجری مورد استفاده حکام تیموری بوده است و تا زمان صفویه رونق داشته است

منابع:1):اطلاعات شخصی 2):مشهد تالیف معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری مشهد

سنگ نگاره های پرنواز

دشت باستانی توس به دلیل اقلیم مساعد،وجود مراتع و چشمه های فراوان هزاران سال مسکن و موطن اقوام گوناگون بوده است باستان شناسان دلایل متعددی را عنوان کرده اند که نشان دهنده این قدمت میباشد ازجمله این دلایل میتوان به وجود ابزار های سنگی اشاره کرد. در سالهای 1354،1353 یک هیات مشترک از دیرین شناسان ایرانی و فرانسوی در بررسی اطراف روستای ابروان در فاصله چهل کیلومتری شرق مشهد موفق به کشف 60 عدد ابزار سنگی گردیدند که قدمت این مجموعه به هزاران سال قبل برمی گردد و قدیمی ترین نشانه ابزار سازی در ایران است از دیگر دلایل وجود تپه نادری در جنوب شهر میباشد که موید زیستگاه از هزاره پنجم پیش از میلاد است و پیشرفت و تکامل فرهنگی این منطقه را نشان می دهد. به دلیل اقامت دراز مدت پارت ها در شمال خراسان و استقلال نسبی ان اقوام ناحیه مشهد رونق و ابادانی خود را داشته است. از هزاره اول پیش از میلاد نیز چهار محوطه تاریخی در مشهد توسط باستان شناسان شناسایی شده است. از دلایل دیگر میتوان به وجود اسامی که برگرفته از تاریخ پیش اسلام ایران است اشاره کرد مانند مغان،گوش،بهره،ال و… اما افزون بر این دلایل که عنوان شد در اطراف مشهد سنگ نگاره های بسیاری وجود دارد با نقش های حیوانات،انسان های شکارچی و ایین های سنتی که قدمت این نقوش به دوران نوسنگی بر میگردد مکان بعضی از این سنگ نگاره ها بعضا در ارتفاعات میباشد و بنا به گفته کارشناسان چند کلونی سنگ نگاره در ایران وجود دارد که یکی از انها در شهرستان مشهد و دشت توس واقع است.بیشترین تصویری که در این سنگ نگاره ها به چشم می خورد متعلق به بز کوهی است 

کتیبه خانتاشی

کتیبه سنگی خانتاشی در دره ال است که در ماه صفر 916 هجری قمری برابر با 1510 میلادی به امر سر سلسله ازبکهای شیبانی، ابوالفتح محمد شیبانی خان مشهور به شیبک خان بر روی صخره ای در دره ال نوشته شده است و حاوی شرح فتوحات وی و ادعاهایش مبنی بر خلیفه الرحمن بودن اوست همچنین یاداور شده که معماران وی مشغول بازسازی و عمران شهر توس یا یادگار خانی بوده اند (ظاهرا ان قسمت از باره شهر توس در دروازه شرقی مرو که مرمت شده بنا بر همین فرمان بوده است)منظور از یادگار خانی نام ابداعی شیبک خان برای شهر حماسی توس بوده است چون خواسته با این نام جدید یادگاری از خود باقی بگذارد شیبک خان چند ماه بعد از تحریر این کتیبه به دست شاه اسماعیل صفوی کشته شد اما کتیبه اش تا کنون در دره ال بر جا مانده است 

میل روستای اخنگان

در منطقه فرهنگی تاریخی توس و بعد از روستای توس که در 25 کیلومتری شهر مشهد(فاصله از پارک ملت) قرار دارد با عبور از روستاهای شوراب،حسن اباد به روستای تاریخی اخنگان میرسیم در ابتدای روستا برج مقبره ای قرار دارد به نام برج یا میل اخنگان نمونه این برج در شهر های دیگر مانند کاشمر و …وجود دارد ولی این گونه بناها با این تزیینات ریشه در ترکستان دارد و مشهورترین انها گورمیر است میل اخنگان بنایی است اجری که از داخل هشت گوشه و از خارج مدور است در داخل بنا نقش و نگاری دیده نمیشود ولی درخارج دبوار ،نیم ستون ها و بام با کاشی هایی به رنگ لاجوردی،ابی فیروزه ای تزیین شده است این بنا احتمالا متعلق به بانویی است که در دوره تیموری درگذشته است برخی معتقد هستند ارامگاه متعلق به گوهرتاج خواهر گوهر شاد اغا میباشد ….

منابع:1):اطلاعات شخصی2):اثار ایران تالیف اندره گدار،یدا گدار،ماکسیم سیرو

چهار طاقی باز هور

چهار طاقی بازه هور بنایی چهار ضلعی است که گنبدی بروی ان قرار دارد. این بنا در گذشته به عناصر معماری دیگری در ضلع شرقی متصل بوده است.بنا مربوط به دوره ساسانی و به قرن سوم میلادی تعلق داشته است این بنا در مسیر تاریخی مشهد به زاوه(تربت حیدریه) و 75 کیلومتری مشهد و به فاصله چند کیلومتر بعد از خانه های روستای رباط سفید در راه روستای اسد اباد قرار دارد کاربری این بنا به گفته برخی اتشگاه بوده است و به نام اتشکده بازه هور ان را میشناسند ولی برخی پژوهشگران ان را در زمره چهارطاقی های گاه شماری و محاسبه نجومی در معماری ایران باستان میدانند و برخی نیز مانند اندره گدار علاوه بر این که ان را بنایی مذهبی نمیداند این بنا را به عنوان یکی از ملحقات دو بنای قلعه دختر و قلعه پسر که بر گردنه کوه مجاور قرار دارند به شمار می اورد نام بازه هور به معنای دره خورشید اشاره ای به محل استقرار ان دارد .در غرب روستای رباط سفید روستایی با نام بازه هور نیز وجود دارد 

منابع:

ا):اثار ایران تالیف اندره گدار،یداگدار،ماکسیم سیرو2):مشهد تالیف معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری مشهد3):اطلاعات شخصی 

نقاشی های سقف حمام مهدی قلی بیگ

در زمان مرمت بنای تاریخی حمام مهدی قلی بیگ مشخص گردید سقف و دیوارها در مجموع از 28 لایه تشکیل شده است که پس از لایه برداری بخشی از جداره سیزده لایه نقاشی هویدا گردید نقاشی های لایه سیزدهم این بنا مربوط به اواخر دوره قاجار میباشد و موضوع ان اساطیری،حماسی،داستانهای عاشقانه و داستانهای مردمی برگرفته از اعتقادات و باورهای مردمی که نسل به نسل و سینه به سینه در میان عوام نقل شده است میباشد مانند داستان نبرد امیر ارسلان نامدار با فولاد زره ،نبرد شیرویه با سرهنگ ،فرامرزپسر رستم، درسقف حمام داستانهایی از تغییر وضع لباس ایرانیان و ورود تکنولوژی به ایران نیز دیده میشود…. 

“مرغی دیدم نشسته بر باره طوس        در پیش نهاده کله کیکاووس “

“با کله همی گفت که افسوس افسوس    کو بانگ جرسها و کجا ناله کوس؟”

                                                                            خیام 

حصار تاریخی توس

باروی نیمه ویران طابران توس (در حال بازسازی)به طول هفت کیلومتر و به ارتفاع 12 متر و عرض قسمت پایین 6 متر و عرض در قسمت بالا 2.5 متر دورتا دور شهر تاریخی توس به مساحت 360 هکتار را دربرگرفته است این بارو از گل رس ورز داده به شکل تقریبی دایره ساخته شده است و در گذشته دارای 106 نیم برج و چهار دروازه به نام های رزان،رودبار،مرو،نیشابور بوده است شهر طابران توس دست کم از سده چهارم هجری و حکومت ابومنصور محمدبن عبد الرزاق طوسی حاکم توس دارای باره بوده است از ان پس اولین بار غزها در قرن ششم هجری و بعد مغولها در سده هفتم هجری و پس از ان میرانشاه پسر تیمور در قرن هشتم هجری به ان صدمه زده است و در اخرین مرحله با حمله شیبگ خان انچه از توس باقی مانده بود ویران گشت

منابع:

سازمان میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان مشهد 

هارونیه

بنای هارونیه در شهر تابران توس،جنوب ارامگاه فردوسی و همچنین جنوب کهندژ که مرکز خلافت و سکونت حکام در توس بوده قرار دارد این بنا خانقاه یا ارامگاهی متعلق به قرن هشتم هجری میباشد که بعد از حمله مغول ساخته شده است و به اشتباه ارامگاه هارون الرشید نامیده میشود مقبره هارون الرشید درحرم قرار دارد نام هارونیه ازاوایل قرن چهاردهم روی این بنا گذارده شده است در قسمت جنوبی مجموعه هارونیه مسجد و مدرسه ای متعلق به دوره سلجوقی قرار دارد این بنا که اجری بوده با ستون های مدور و چند کف اجری در مرکز شهر تابران توس و جنوب هارونیه کشف گردید این بنا دارای شبستان ستوندار،حیاط مرکزی و رواقی بر گرداگرد ان است کاربری ان در  ابتدا مسجد بوده و بعدها به بخشی از نظامیه ها یا همان مدارس دوران سلجوقی تبدیل شده است

بقایای جاده ابریشم

در جنوب شهر مشهد و نزدیک روستای شریف اباد بقایای جاده سنگ فرش شده ای وجود دارد که در گذشته راهی مواصلاتی و کاروان رو بوده است و مسافرانی که قصد سفر به توس یا به نیشابور را داشتند از این مسیر رفت و امد میکردند این مسیر خود بخشی از راهی بوده که چین را به اروپا متصل میکرده و به جاده ابریشم معروف است. قسمتی از این راه که سنگ فرش شده است در زمان یکی از حاکمان مشهد در اواخر دوره قاجار انجام گرفته است 

چشمه سبز،جاذبه های گردشگری شهر مشهد،جاهای دیدنی مشهد،جاذبه های گردشگری استان خراسان رضوی
چشمه گراپ،چشمه اب دارای مواد معدنی،جاذبه های گردشگری شهر مشهد،جاهای دیدنی مشهد،جاذبه های گردشگری استان خراسان رضوی
روستای ییلاقی تاریخی کنگ
غول سنگی،ژئوتوریسم

چشمه گراپ

در جنوب مشهد و نزدیک عوارضی ملک اباد و حاشیه بزرگراه تابلوی منابع طبیعی با فاصله از جاده قرار داده شده که منطقه ای را معرفی میکند که ثبت ملی شده است در این منطقه چندین چشمه وجود دارد که دارای املاح معدنی میباشند و دائما در حال جوشیدن هستند. چشمه اصلی بر بالای یک بلندی مانند ….

قدیمی ترین هتل ایران که هنوز فعالیت میکند

هتل تاریخی پارس محله ارگ،اثار تاریخی فرهنگی شهر مشهد

هتل پارس قدیمی ترین هتل ایران است که هنوز فعالیت می کند این هتل از بناهای به جا مانده در محله ارگ میباشد که در سال 1316 به عنوان اولین مکان اقامتی مشهد با شیوه پذیرایی جدید با معماری روسی ساخته شد

برای اشنایی بیشتر با این هتل تاریخی کلیک بفرمائید

مطالب پیشنهادی ما به شما:

از دیرباز مرسوم بوده افرادی که به مسافرت می رفتند کالایی را به عنوان سوغات و یا ره اورد خریداری میکردند و به فامیل،اقوام ویا دوستان هدیه میدادند

خدمات

وبسایت مشهد رخسار در اینده به مسافران و گردشگران محترم خدمات زیر را ارائه خواهد کرد

تهیه بلیط
رزرو هتل
ترنسفر
معرفی اماکن خرید

از دیرباز مشهد سالانه میزبان مسافرانی بوده که به قصد زیارت،تجارت و یا به دلیل این که مشهد در مسیر شاهراه تاریخی خراسان قرار داشته به این شهر سفر می کردند امروزه نیز گردشگران زیادی به قصد زیارت،سیاحت،خرید و استفاده از مراکز تفریحی متعدد ویا بازدید از اثار تاریخی فراوان به این شهر سفر میکنند ما نیز برای اشنایی بیشتر گردشگران به معرفی تمامی این جاذبه ها میپردازیم

لطفا دیدگاهتان را با ما درمیان بگذارید

کلیه حقوق این مجموعه متعلق به سایت مشهد رخسار میباشد استفاده از مطالب و تصاویر سایت فقط در صورت ذکر منبع و درج لینک مستقیم به آن مطلب مجاز است