• محله سراب،کوچه شاهین فر،کوچه های قدیمی مشهد،مناطق قدیمی مشهد،بافت تاریخی مشهد،قدیمی ترین محله های مشهد

تاریخی>محله های تاریخی>محله سراب

محله سراب/بازارچه سراب

اب قنات سناباد در محدوده خیابان سعدی از زمین بیرون می امد و از طریق بازارچه سراب و محله چهار باغ به سمت حرم جریان داشت قسمتی که در ابتدای مسیر اب قنات سناباد بود به “سر،اب”یا “سراب”معروف شد

  • محله سراب از اراضی روستای سناباد بوده است که با نوغان هسته اصلی شهر مشهد را در گذشته تشکیل داده اند و بعد از نوغان قدیمی ترین محله شهر مشهد شمرده میشود 
  • محله سراب محله ای حکومتی بوده است
  • محله ای بوده که بزرگان شهر مشهد در ان ساکن بودند 
  • محلات کوچکتری مانند چهار باغ جزو این محله بزرگ بوده اند
  • این محل سابقه فرهنگی هم داشته است و افرادی در کسوت معلم،روزنامه نویس،کتاب فروش،محرر،خوشنویس در این محله ساکن بودند
  • محله سراب دارای بازارچه و دروازه بوده است که پس از توسعه فیزیکی شهر مشهد در سال 1310 تخریب شده است
  • احداث خیابان پهلوی(امام خمینی فعلی)در سال 1310 باعث تقسیم محله سراب به دو بخش شرقی و غربی گردید همچنین احداث خیابان و میدان سعدی و خیابان فوزیه(دانشگاه)هویت یکپارچه محله سراب رابرهم زده است 3

این محله در جنوب غربی شهر مشهد و اطراف خیابان سعدی و بازار چه سراب از دروازه سراب(حوالی میدان سعدی فعلی) به طول 850 متر به سمت حرم تا محله چهارباغ و در محیطی به مسافت 3 کیلومتر به شرح زیر واقع شده است

  • از شمال در همسایگی محله بالا خیابان
  • از شمال غربی به اراضی سناباد در محدوده خیابان سناباد
  • ازجنوب در همسایگی محله ارگ (از حوالی خیابان مدرس فعلی تا سه راه دارائی)
  • از غرب در گذشته به باروی شهر متصل بوده است
  • از شرق در همسایگی محله چهار باغ می باشد

دروازه های شهر مشهد:

تا اواخر دوره قاجار شهر مشهد مانند دیگر نقاط ایران به دلایل امنیتی و این که دائما در معرض خطر تهاجمات از جانب اقوام مهاجم قرار داشت دارای برج و بارو در اطراف شهر بوده است و تردد مردم فقط از طریق معابر مشخصی که همان دروازه های شهر بودند انجام میشده است تعداد دروازه های شهر مشهد شش دروازه بوده است و برخی دروازه های شهر را هفت عدد میدانند ان هم به علت وجود دروازه ای به نام میر علی امویه که البته همیشه بسته بوده است و سیاحانی مانند لرد کرزن نیز تعداد دروازه ها را پنج عدد ذکر میکنند .تمامی محله های بزرگ شهر مشهد هر کدام دارای یک یا دو دروازه بودند

شکل دروازه ها:

مک گرگور سیاحی که در سالهای 1875 میلادی از خراسان و مشهد دیدن کرده است شکل دروازه ها را چنین بیان میکند “مشهد دارای شش دروازه است که شکل همه این دروازه ها یکسان میباشد دو طرف دروازه ها را که چوبی هستند اهنکشی کرده اند هر دروازه دو برج با ارتفاع سی پا(9.14 متر) دارد که بر بالای ان روزنه هایی برای تیر اندازی تعبیه شده است و این برج ها توسط دروازه های دفاعی روزنه داری به دروازه وصل شده اند.در مقابل هر دروازه خاکریزی بوده است”

دروازه سراب:

دروازه سراب در محل ایستگاه سراب در محدوده میدان سعدی فعلی واقع بوده است 

ازکوچه های تاریخی این محله می توان به کوچه های زیر اشاره کرد:

  • کوچه باغ عنبر
  • کوچه فتاح خان 
  • کوچه جهان 
  • کوچه داد فیروز
  • کوچه داد فروغ
  • کوچه سمن 
  • کوچه اقبال التولیه 
  • کوچه شجاع التولیه 2

در این محله خانه قدیمی و تاریخی بسیار است برخی نیز مانند فرهنگ سرای بهشت که متعلق به سال 1300 هجری شمسی میباشد ثبت ملی شده است این بنا در ابتدا مسکونی بوده است و بعدها از این ساختمان به عنوان دبیرستان مستوفی استفاده میشود این بنا در سال 84 به شماره 12070 در فهرست اثار ملی ثبت شده است

    • بازارچه سراب گذرگاه پر پبچ و خم و سنگ فرش شده ای بود که تا مسجد شاه ادامه داشت 1
    •  ابتدای خیابان سعدی کنونی در گذشته “گورگاه سراب”نام داشت به جهت وجود فضایی برای چرای گاو به اصطلاح ابشخور بوده است1
    • این محله در اواخر عهد ناصری دارای 9 مسجد،10 تکیه،4 کاروانسرا،9 حمام،10 اب انبار،13 باغ و 20 کارگاه شعر بافی و شال بافی بوده است2
    • خیابان دروازه طلایی (مدرس فعلی) از اسامی خیابان های قدیمی شهر مشهد میباشد این خیابان به موازات خیابان سعدی و در محله سراب قرار دارد با خراب کردن ساختمان چهار طبقه ای که در ان محل بوده است (اولین ساختمان چهار طبقه مشهد) این خیابان باز میشود قبلش در مکان ساختمان چهار طبقه سراهی بوده است با باز شدن خیابان دروازه طلایی این تقاطع به چهار راه تبدیل میشود
    • در سال 1320 از فلکه سعدی به سمت غرب خیابانی کشیده میشود که سناباد نام گذاری می گردد2
  • بدنه خیابان سعدی
  • بازارچه سراب(کوچه بیمارستان شاهین فر)
  • خانه ها و کوچه های تاریخی

منابع:

1- علیرضا رضوانی،”در جستجوی هویت شهری وزارت مسکن و شهرسازی”

2-دکتر یوسف متولی حقیقی،”تاریخ معاصر مشهد”

3-واحد نقشه برداری ارتش،”نقشه سال 1333 شهر مشهد”

عکاس و پژوهشگر/مجتبی لطفی

نقشه گوگل محله سراب

لطفا دیدگاهتان را با ما درمیان بگذارید

کلیه حقوق این مجموعه متعلق به سایت مشهد رخسار میباشد استفاده از مطالب و تصاویر سایت فقط در صورت ذکر منبع و درج لینک مستقیم به آن مطلب مجاز است