کتیبه های شهرستان مشهد:
معرفی کتیبه ها
کتیبه نویسی یکی از اشکال خوشنویسی میباشد که در تزئینات معماری رواج داشتند هنر کتیبه نویسی ریشه در باورهای دینی دارد از این هنر در گذشته درجاهای مختلف با اهداف متفاوتی استفاده میشده است و هم اکنون نیز در برخی نقاط استفاده میگردد از اماکنی که از این هنر استفاده شده است میتوان به موارد زیر اشاره کرد
- برای معرفی بناهای ساخته شده و معرفی سازنده بنا مانند سر درب اب انبار ها،وقف نامه ها و….
- برای ثبت واقعه ای تاریخی و یا یادگار نوشته بر روی تخته سنگ ها مانند کتیبه خان تاشی
- به جهت تزئین،معرفی سازنده بنا و اعتقادات دینی استفاده کننده بنا مانند سر درب و داخل منازل
- برای تزئین و ترویج فرهنگ اسلامی و یا به عنوان مشخصه مکانی خاص مذهبی مانند کتیبه های مصلی ها،مساجد،حسینیه ها و…..
معرفی خط کوفی
رونق خط کوفی به اغاز ظهور اسلام در عربستان بر میگردد در اواخر حکومت بنی امیه و اوایل حکومت بنی عباس با گسترش سرزمین های اسلامی خط کوفی به کشورهای دیگر نیز منتشر شد کم کم خط های دیگری از خط کوفی استخراج شدند مانند کوفی محرر،مشجر،مربع و متداخل، خط کوفی تا قرن هفتم و هشتم متداول بود ولی با پیدایش خطوط سته که از خط کوفی منشعب بود(محقق،ریحان،نسخ،ثلث،توقیع،رقاع)کم کم این خط از رونق افتاد و در قرن یازدهم خط کوفی در ایران به فراموشی سپرده شد ولی در کتیبه های معماری،سر لوحه ها،روی جلد کتاب ها،عناوین و نشانه ها این خط را میتوان دید
انواع خط کوفی:
کوفی ساده:
- نگارش ان در قرون اولیه هجری رواج داشته است
- این خط به دلیل سادگی و نداشتن اعراب و نقطه و فاقد تزئینات معمول در همه ممالک اسلامی نوشته میشده است
- مبنای پیدایش دیگر اقلام خطوط کوفی بود
کوفی مزهر:
- نوعی خط کوفی تزئینی است که با گلها و برگها و شاخه های سنتی نباتی(گیاهی)زینت داده شده
- ویژگی بارز ان پر بودن فضاهای خالی با همین عناصر است
کوفی گره دار:
- خطی در هم پیچیده ،برخی از حروف و کلمات ان کاملا کشیده و تابیده و دارای تزئینات فراوان است
- رواج ان در قرن های پنجم و ششم هجری بوده است
- در بیشتر سرزمین های اسلامی رواج دارد
- از ویژگی های این خط به کار گیری “لام ها “و “الف “های مکرر و گره های تزئینی و قرینه سازی های زیبا و موزون است
کوفی مدور:
- نوعی خط کوفی توام با انحنا و دایره دار
- در برخی نسخ قدیمی به نام های مقور یاد شده است و بعضی هم ان را مستدیر گفته اند
کوفی بنایی:
- در معماری رواج دارد
- خطی است دارای سطح و زوایای هندسی و حرکات ترکیبی به اشکال هندسی مستطیل،مربع،مثلث و دیگر چند ضلعی ها
کوفی مورق:
- با استفاده از نقاشی برگ درختی مزین می شود
- زمینه ان با استفاده از فرم های برگ درختی تزئین می شده و به کوفی فاطمی نیز شهرت دارد
- در قرون دوم و سوم هجری در مصر رواج داشته و از خطوط رایج در کشورهای اسلامی بوده است
- در این خط انتهای حروف و کلمات به وسیله برگ های تزئینی و اسلیمی تکمیل میشود
کوفی موشح:
- خطی است دارای تزئینات زیبا،منظم و توام با رسم، تذهیب و نقاشی
- انواع ان عبارتند از:موشح ساده یا میانه،موشح مشکل یا کامل و موشح قفلی
منبع:
باب الله زارعی،”معرفی اجمالی خطوط کوفی و کاربرد انها در گرافیک ”
کتیبه های تاریخی مشهد
- کتیبه های اماکن مذهبی مانند مصلی مشهد
- کتیبه سنگی خانتاشی در راه تاریخی توس به کلات
- کتیبه گلی به خط کوفی در رباط ماهی
- کتیبه های گلی مقبره ارسلان جاذب
- کتیبه های سر درب اب انبار های مشهد
- کتیبه های وقف نامه ها مانند کتیبه مدرسه عباس قلی خان شاملو
- کتیبه های سر درب و داخل منازل تاریخی
آیتم دوم
منابع:
1-مجتبی لطفی،”عکاس و پژوهشگر”
2- وزارتخانه میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی