کتیبه های شهرستان مشهد:
معرفی کتیبه ها:
- کتیبه ها یکی از اشکال خوشنویسی هستند که در تزئینات معماری رواج دارند
- این هنر سراسر عشق ،اشتیاق و ایمان هنرمندانی را نشان میدهد که رقصی عارفانه را در پیچ و تاب های این خطوط و اسلیمی ها متجلی ساخته اند
- از این هنر در گذشته برای تزیین سر درب و داخل منازل ،سردرب اب انبارها،وقف نامه ها،ارامگاه ها و اماکن مذهبی مانند مساجد و حسینیه ها و…..استفاده میکردند
- کتیبه نویسی هم اکنون نیز مورد استفاده هستند
برای اشنایی بیشتر با کتیبه نویسی در معماری به معرفی خطوط کوفی و انواع ان میپردازیم:
معرفی خط کوفی:
- رونق خط کوفی به اغاز ظهور اسلام در عربستان بر میگردد
- در اواخر حکومت بنی امیه و اوایل حکومت بنی عباس با گسترش سرزمین های اسلامی خط کوفی به کشورهای دیگر منتشر شد
- کم کم خط های دیگری از خط کوفی استخراج شد مانند کوفی محرر،مشجر،مربع و متداخل
- خط کوفی تا قرن هفتم و هشتم متداول بود ولی با پیدایش خطوط سته که از خط کوفی منشعب بود(محقق،ریحان،نسخ،ثلث،توقیع،رقاع)کم کم از رونق افتاد
- در قرن یازدهم خط کوفی در ایران به فراموشی سپرده شد ولی در کتیبه ها،معماری و سر لوحه و روی جلد کتاب ها،عناوین و نشانه ها به
انواع خطوط کوفی عبارتند از:
انواع خطوط کوفی عبارتند از:
کوفی ساده:
- نگارش ان در قرون اولیه هجری رواج داشته است
- این خط به دلیل سادگی و نداشتن اعراب و نقطه و فاقد تزئینات معمول در همه ممالک اسلامی نوشته میشده است
- مبنای پیدایش دیگر اقلام خطوط کوفی بود
کوفی مزهر:
- نوعی خط کوفی تزئینی است که با گلها و برگها و شاخه های سنتی نباتی(گیاهی)زینت داده شده
- ویژگی بارز ان پر بودن فضاهای خالی با همین عناصر است
کوفی گره دار:
- خطی در هم پیچیده ،برخی از حروف و کلمات ان کاملا کشیده و تابیده و دارای تزئینات فراوان است
- رواج ان در قرن های پنجم و ششم هجری بوده است
- در بیشتر سرزمین های اسلامی رواج دارد
- از ویژگی های این خط به کار گیری “لام ها “و “الف “های مکرر و گره های تزئینی و قرینه سازی های زیبا و موزون است
کوفی مدور:
- نوعی خط کوفی توام با انحنا و دایره دار
- در برخی نسخ قدیمی به نام های مقور یاد شده است و بعضی هم ان را مستدیر گفته اند
کوفی بنایی:
- در معماری رواج دارد
- خطی است دارای سطح و زوایای هندسی و حرکات ترکیبی به اشکال هندسی مستطیل،مربع،مثلث و دیگر چند ضلعی ها
کوفی مورق:
- با استفاده از نقاشی برگ درختی مزین می شود
- زمینه ان با استفاده از فرم های برگ درختی تزئین می شده و به کوفی فاطمی نیز شهرت دارد
- در قرون دوم و سوم هجری در مصر رواج داشته و از خطوط رایج در کشورهای اسلامی بوده است
- در این خط انتهای حروف و کلمات به وسیله برگ های تزئینی و اسلیمی تکمیل میشود
کوفی موشح:
- خطی است دارای تزئینات زیبا،منظم و توام با رسم، تذهیب و نقاشی
- انواع ان عبارتند از:موشح ساده یا میانه،موشح مشکل یا کامل و موشح قفلی
لیست کتیبه های شهر مشهد:
کتیبه های اماکن مذهبی،کتیبه سنگی خانتاشی، کتیبه گلی به خط کوفی در رباط ماهی،کتیبه های مصلای مشهد،کتیبه های تزئین سر درب منازل،کتیبه های گلی مقبره ارسلان جاذب،کتیبه سر درب اب انبار های مشهد،کتیبه های وقف نامه ها مانند کتیبه مدرسه عباس قلی خان شاملو
منابع:
1-مجتبی لطفی،”عکاس و پژوهشگر”
2- وزارتخانه میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی
3- باب الله زارعی،”معرفی اجمالی خطوط کوفی و کاربرد انها در گرافیک ”