رودخانه طرق:
torogh River
وضعیت رودخانه:
- این رودخانه از امیختن دو رودخانه کم عرض و کوهستانی بنام های رودخانه سربرج و رودخانه مغان (نام محلی این دو رودخانه کال سربرج و کال سوزو است) در حوالی روستای کرتیان تشکیل شده است
- طول رودخانه از ارتفاعات تا ریزشگاه 32 کیلومتر میباشد
- شیب متوسط 3/4% مسیر کلی شمال خاوری
میزان ابدهی:
رودخانه طرق در تابستان تا فصل هفت که معمولا باغات از ریزابه های ان برای ابیاری باغات استفاده میکنند کم اب و در قسمتهایی خشک میگردد
میانگین ابدهی سالانه 20 میلیون متر مکعب در ایستگاه کرتیان میباشد
سرچشمه:
- سرچشمه این رودخانه رشته کوه بینالود در 32 کیلومتری باختری مشهد میباشد ارتفاع سرچشمه 2600 متر است
- اب شدن تدریحی برف در کوهستان ها در فصلهای بهار و تابستان و بیرون امدن از دل زمین در سرچشمه ها ازمنابع اصلی اب رودخانه میباشند
ریز ابه:
این رودخانه از امیختن و بهم پیوستن دو رودخانه اصلی سربرج (کال سربرج) و رودخانه مغان (کال سوزو) تشکیل شده است ولی جریانات فرعی نیز به این دو رودخانه می پیوندند
ریزشگاه:
- پس از ابیاری باغات اطراف در نهایت به بند(سد) طرق میریزد
- ارتفاع ریزشگاه 900 متر
- اب اضافی پس از سد طرق و بند انحرافی طرق در انتها به کشف رود می پیوندد
وجه تسمیه رودخانه:
این رودخانه از شاخه های فرعی که هر کدام نام خود را دارد تشکیل شده است ولی چون در انتها و پس از بهم پیوستن به سد طرق میریزد بنام رودخانه طرق شناخته شده است
طرق به معنی راه ها،جاده ها میباشد
- بنا بر متون تاریخی ناحیه طرق منزلگاهی مهم بوده است. این منزلگاه در گذشته در مسیر شاهراه تاریخی ابریشم قرار داشته است
- مسافرانی که از شهر های مرکزی و جنوبی ایران به مقصد شهر مشهد می امدند و یا بالعکس در این منزلگاه توقف داشتند
- منزلگاه طرق برای کاروان هایی که به قصد مشهد می امدند اخرین منزل قبل از ورود به شهر مشهد بوده است
موقعیت مکانی(ادرس رودخانه):
این رودخانه در حوضه صحرای قره قوم ، درجنوب غربی شهر مشهد و در حوضه شهرستان بینالود واقع شده است
ادرس :
این رودخانه از خط راس که رشته کوه بینالود میباشد شروع میشود و با عبور از روستاهای مغان ،خانرود،اردمه و همچنین روستاهای مجد،تجر،سربرج و پس از عبور از روستای کرتیان به سد طرق میریزد
برای رفتن به کنار رودخانه : میدان گاراژدارها(میدان کوشش)،بلوار صبا،خیابان خلج،خلج 39(انتهای سیدی)،جاده خلج به سمت روستاهای دهستان اردمه (از کیلومتر 12 تا کیلومتر 32 خلج 39 جاده در کنار رودخانه واقع شده است)
طول و عرض جغرافیایی:
این رودخانه در نقطه ای که به روستای کرتیان میرسد دارای مختصات جغرافیایی زیر است :
36°10’22.0″N 59°30’50.4″E
36 درجه و 10 دقیقه و 22.0 ثانیه عرض شمالی و 59 درجه و 30 دقیقه و 50.4 ثانیه طول شرقی نسبت به مبدا گرینویچ میباشد
موقعیت طبیعی رودخانه:
کوهستانی، در خط القعر دره
وضعیت اب و هوایی منطقه:
معتدل،سردسیر
روستاهای مهم مجاور رودخانه:
در تقسیمات قدیم وزارت کشور این رودخانه در دهستان اردمه، بخش طرقبه شهرستان مشهد واقع بود ولی پس از جدا شدن طرقبه،شاندیز از شهرستان مشهد و تشکیل شهرستان مستقل بینالود این رودخانه در حوضه شهرستان بینالود واقع است و روستاهای مهمی که از سرچشمه تا ریزشگاه نزدیک این رودخانه میباشند عبارتند از:روستاهای مغان،خانرود(اسلامرود)،اردمه،مجد،تجر،سربرج و کرتیان
زبان روستاهای مجاور رودخانه:
روستاهای اطراف رودخانه فارس زبان میباشند و چون اکثر روستاییان ساکن این روستاها در شهر مشهد هم سکونت دارند لهجه انها مشهدی است
اقتصاد روستاهای مجاور رودخانه:
اقتصاد روستاهای اطراف این رودخانه بر مبنای کشاورزی،دامداری،باغداری میباشد
محصولات روستاهای مجاور رودخانه:
محصولات این منطقه مانند جاهای دیگر در شهرستان بینالود شامل:
- محصولات زراعی که اغلب گندم میباشد
- محصولات باغی (درختان میوه با محصولات سیب،گلابی،البالو،گیلاس،توت،گردو،بادام،الو،زردالو که هم به صورت تازه و هم بصورت خشک شده و یا دیگر فراورده هایی که از میوه درختان گرفته میشود مانند سرکه سیب مورد استفاده قرار میگیرند)میباشد
- درختان غیر از درختان میوه مانند چنار و سپیدار و……برای استفاده از چوب انها
- گیاهان جمع اوری شده از کوه های اطراف و همچنین کنار رودخانه مانند پونه،استاقدوس و…..(برای مصارف خانگی)
- گوسفند در حوزه دامپروری
- در حوزه زنبورداری عسل
انگیزه سفر و محور های گردشگری منطقه:
انگیزه سفر و محور های گردش در این منطقه :
- بهره مندی از منابع طبیعی و جاذبه های طبیعت(درخت های کهنسال،انواع پوشش گیاهی و گل های وحشی)
- لذت بردن از چشم انداز ها (دامنه های بینالود،چشمه سارها،دره های با صفا،حیات وحش منطقه)
- مشاهده سبک زندگی افراد بومی
- دیدار از جاذبه های فرهنگی و تاریخی
- ماجراجویانه (غار نوردی،کوهنوردی،دره نوردی،صخره نوردی و…)
مقصد های معروف گردشگری منطقه:
کوه های خلج،هفت حوض،غار مغان،دره اجنه
مخاطبان این مقاصد گردشگری:
از تفرجگاه هایی است که به علت نزدیک بودن به شهر مشهد برای گروه های زیر مناسب میباشد:
خانواده ها،جوانان،گروه های طبیعت گردی یک روزه (غارنوردان،کوهنوردان،صخره نوردان و….)،گروه های دانشجویی
امکانات برای گردشگران :
- جاده اسفالت میباشد
- حمل و نقل عمومی تا هفت حوض وجود دارد
- امکانات اقامتی در روستای مغان وجود دارد
- امکانات پذیرایی مانند غذاخوری ها،کافه در مسیر وجود دارد
- امکانات و خدمات بهداشتی وجود دارد
- مغازه سوپرمارکت وجود دارد
منابع:
مجتبی لطفی،”عکاس و پژوهشگر”
مهندس عباس جعفری،”گیتا شناسی ایران”
لغت نامه دهخدا