DISCOVER GREAT MASHHAD WITH MASHHAD ROKHSAR

سپاس و افرین ایزد جهان افرین راست

مشهد مجتبی لطفی 1398/8/21

با درود تاریخ پیدایش شهر مشهد و تغییر و تحولات ان بیانگر تاریخی یک شهر نیست بلکه ورای تاریخ یک شهر است چرا که حوادثی که در این شهر اتفاق افتاده است مستقیما در تاریخ ایران تاثیر گذار بوده.با این مقدمه به چگونگی پیدایش شهر مشهد میپردازیم در ابتدا باید گفت تاریخچه شهر مشهد از قبل از اسلام در تاریخ توس که خود بخشی ازخراسان بزرگ بوده مستتر است و مکانی که الان به نام شهر مشهد شناخته میشود در واقع جزو شهر های ولایت توس بوده است در نتیجه برای شناخت شهر مشهد بهتر است علاوه بر بررسی جغرافیای شهر به شناخت و اگاهی از تاریخ خراسان و بالطبع توس و حوادثی که به چگونگی رشد شهر مشهد منجر گردیده پرداخت. خراسان امروز بازمانده دوران شکوه است دورانی بی بازگشت با پیشینه ای به درازای تاریخ این ولایت را پیش از این پرتوه میخواندند و مقصود سکونتگاه قوم پارت است شاخه ای از قوم اریایی که پس از ورود به ایران در دامنه های هزار مزکد یا هزار مسجد ساکن شدند خراسان به معنای محل برامدن خورشید یکی از چهار ساتراپ ایران زمین در زمان ساسانیان بوده است خراسان در گذر تاریخ همواره شاهد نبرد بین نیکی و بدی و خرد و بی خردی بوده است اما بارها به خوی بیگانه ستیزی دانشمندان و دلاوری و جنگاوری پهلوانان خویش دشمنان را از میدان بدر رانده است نبرد اشکانیان(پارتها) با سلوکیان،نبرد ابومسلم با امویان،نبرد سربداران با مغولان وشرح نبرد نادر از این قرار است تهاجم اعراب ایران زمین را در سکوت فرو برد اما دیگر بار خراسانیان به تکاپو برخواستند و با شکل گیری حکومت های مستقل ایرانی طاهریان،صفاریان،سامانیان در خراسان در پناه اندیشه های ناب ایرانی به مقابله با تازی ها وخلفا برخواستند و براستی باید گفت که خراسان بزرگ همیشه در بیدارکردن حس ملی گرایی در دوره های مختلف پیشقدم بوده است.اسناد زیادی در تاریخ موجود است که در ان اطلاعات مفیدی از توس به ما میدهند از قدیمی ترین این اسناد می توان به اوستا اشاره کرد که در ان منطقه توس را جز سرزمین اورو که هشتمین سرزمین مقدس و دارای چراگاههای سرشار است بیان میکند ویا حکیم فردوسی نیز در شاهنامه درباره توس چنین ..  دیگر دانشمندان و نویسنده گانی چون :

قزوینی : دانشمند  قرن هفتم با استفاده از تقسیمات کره زمین که توسط ابوریحان بیرونی انجام شده است به ویژه گی های این مناطق هفتگانه میپردازد و او  خراسان و شهر توس را جزو اقلیم چهارم از هفت اقلیم می داند و خراسان را سرزمینی پهناور که بهترین خاک حاصلخیز و سازگارترین اب وهوا را دارا میباشد بیان میکند و مرد و زن خراسانی را از هر کسی زیباتر ،داناتر،ازادتر،به نیکویی از هرکس سزاوارتر میداند و توس را شهری مشهور در خراسان با باغات زیاد و روستاهای بس اباد بیان می کند که دارای دو محله است یکی را طابران گویند دیگری را نوغان نامند در کوه های اطرافش سنگ فیروزه است سنگ خارای محلی از فیروزه مهم تر است و سنگ تراشان ماهر و رنگین پنجه که در شهر توس بسیارند دیگ سنگی،ابزار و ظروف سنگی بسیار قشنگ از این خارا می تراشند ….

حمدالله مستوفی جغرافیدان و نویسنده قرن هشتم در کتاب نزهته القلوب چنین توس را شرح میدهد توس از اقلیم چهارم است که جمشید پیشدادی ساخت بعد از خرابیش توس نوذر تجدید عمارتش کرد و به نام خود منسوب گردانید و از مزار عظما قبر امام رضا رضی الله عنهما در دیه سناباد به چهار فرسنگی توس است و قبر هارون الرشید خلیفه ی عباسی در مشهد مقدس ان حضرت است مشهد توس از مشاهیر مزارات متبرکه است وان موضع اکنون شهرچه ای شده است در جانب قبلی توس دروازه ای است که سه هزار ولی ابوبکر نام در مزارات این دروازه رودبار اسوده اندو در جانب شرقی او قبر امام محمد غزالی و مزار فردوسی و معشوق توسی هم انجاست مردم توس نیکو سیرت و پاک اعتقاد و غریب دوست باشند و از میوه های انجا انگور و انجیر بسیار باشد و شیرین و در حوالی توس مرغزاری است که ان را رایکان گویند طولش دوازده فرسنگ و عرضش پنج فرسنگ از مشاهیر جهان است